Niemy świadek historii – figura „Matki Boskiej Cygańskiej”

Widoczne ślady po kulach na pomniku ks. Zawojowicza oraz "Matki Boskiej Cygańskiej" (fot. Tadeusz Miller)
Widoczne ślady po kulach na pomniku ks. Zawojowicza oraz “Matki Boskiej Cygańskiej” (fot. Tadeusz Miller, 2019 r)

 

Cmentarz parafialny w Proszowicach, znajdujący się przy ulicy Krakowskiej, powstał w pierwszej połowie XIX wieku. Przez blisko 200 lat swego istnienia, był świadkiem wielu wydarzeń historycznych. Są tu pochowani żołnierze Wojska Polskiego oraz Armii Czerwonej. Według dokumentów, a także przekazów niepisanych, swoją mogiłę mieli także żołnierze pierwszowojenni. Niestety, nie zachowała się do dnia dzisiejszego. Z różnych źródeł historycznych wiemy o walkach toczonych pomiędzy Armią „Kraków” a siłami niemieckimi na terenie cmentarza w Proszowicach, we wrześniu 1939 roku. Swoje schronienie mieli na cmentarzu znaleźć także partyzanci, którzy według przekazów mieli spotykać się przy nagrobku Ludmiły Jodko-Narkiewicz. Niektóre z pomników na cmentarzu do dnia dzisiejszego przypominają o wydarzeniach z minionych lat, mając na sobie widoczne ślady po kulach. Jednym z takich niemych świadków historii jest pomnik rodziny Łakomskich.

Figura „Matki Boskiej Cygańskiej”

Dziś wiele mówi się o figurze tzw. „Matki Boskiej Cygańskiej” z racji odrestaurowania jej z funduszy zebranych podczas pierwszej kwesty na cmentarzu w Proszowicach. Figura, stworzona przez pracownię Franciszka Fochtmana, została wyrzeźbiona w wapieniu pińczowskim, na zlecenie rodziny Łakomskich. Świadczy o tym fakt, że została postawiona na mogile mieszczan proszowskich, Ignacego i Barbary Łakomskich.

Odrestaurowana figura ?Matki Boskiej Cygańskiej"
Odrestaurowana figura “Matki Boskiej Cygańskiej” (fot. Mateusz Serwatowski, 2022 r)

Ignacy Franciszek Łakomski urodził się 26 stycznia 1845 roku w Proszowicach. Był  najmłodszym synem mieszczan, Andrzeja i Marianny z domu Moliszewskiej, małżeństwa Łakomskich. Chrzest święty Ignacego Franciszka odbył się po dwóch dniach, 28 stycznia 1845 roku, o godzinie 17:00, w kościele parafialnym w Proszowicach. Rodzicami chrzestnymi był szewc, Jakób Skórczyński i Franciszka Górczyńska.  Andrzej i Marianna doczekali się trzynaścioroga dzieci. Ojciec Ignacego był cenionym w mieście kuśnierzem. Rodzina Łakomskich mieszkała w domu pod numerem 44, w Proszowicach.

22 stycznia 1868 roku w kościele parafialnym w Proszowicach został zawarty związek małżeński pomiędzy Ignacym Franciszkiem Łakomskim a Barbarą Pawłowską, córką Stanisława Pawłowskiego i Agaty z Kubackich Pawłowskiej, urodzoną 2 grudnia 1851 roku. Ignacy i Barbara doczekał się ośmiu synów: Józefa, Wiktora, Wincentego, Stanisława, Antoniego, Ignacego, Jana oraz Leona a także trzech córek: Marianny, Antoniny oraz ponownie Marianny. Ignacy i Barbara, wraz z dziećmi, mieszkali w domu przy ulicy Szpitalnej (bądź Sobieskiego, zależy, kiedy zmieniono nazwę). Dziś w tym miejscu biegnie ul. 3-go Maja. Ignacy Łakomski, podobnie jak jego ojciec, był kuśnierzem.

Ignacy Franciszek Łakomski zmarł w Proszowicach, dnia 18 grudnia 1896 roku natomiast jego żona, Barbara zmarła wkrótce po swoich pięćdziesiątych dziewiątych urodzinach, 4 grudnia 1910 roku.

Kiedy mogła powstać?

Odrestaurowany pomnik nagrobny Ignacego i Barbary Łakomskich powstał w pracowni Franciszka Fochtmana z Dabrowy Górniczej. Wiemy to z sygnatury umieszczonej na pomniku, która zachowała się w dobrym stanie do dnia dzisiejszego. Franciszek Fochtman posiadał dobrze prosperujący warsztat kamieniarski w Dąbrowie Górniczej, którego filia mieściła się w nieodległym od Proszowic Miechowie. I to właśnie ta miechowska filia przedsiębiorstwa Fochtmana najprawdopodobniej odpowiada za wykonanie pomnika nagrobnego małżeństwa Łakomskich. Chociaż nie zachowały się żadne dokumenty wskazujące na czas, kiedy pomnik został wykonany, to możemy się pokusić o uproszczone datowanie bazując na informacjach dotyczących działalności firmy kamieniarskiej Fochtmana oraz datach zgonów małżonków Łakomskich. Według danych metrykalnych Ignacy Łakomski zmarł w roku 1896, natomiast jego żona Barbara w roku 1910. Przedsiębiorstwo Fochtmana zaczęło zaś swoją działalność w roku 1906 – wcześniej urodzony w 1880 r. w Wierzbniku artysta studiował w Wilnie i dopiero po studiach postanowił zarabiać na życie prowadząc zakład kamieniarski w Dąbrowie Górniczej. Ponieważ zakład ten powstał 10 lat po śmierci Ignacego Łakomskiego, można założyć, że Fochtman nagrobek dla małżeństwa Łakomskich wykonał dopiero po śmierci Barbary Łakomskiej w grudniu 1910 roku. Z praktyki wiadomo, że nie ustawia się pomników nagrobnych na świeżych mogiłach – należy zatem przyjąć rok 1911 za najwcześniejszy, kiedy obelisk mógł zostać wykonany i ustawiony na proszowskim cmentarzu.

 

Opracował: Wojciech Nowiński, Mateusz Serwatowski