Biogram – Tadeusz Szymon Stożek

Major Tadeusz Szymon Stożek
Major Tadeusz Szymon Stożek

Tadeusz Szymon Stożek urodził się 28 listopada 1884 roku w Niegardowie w powiecie miechowskim (obecnie jest to powiat proszowicki). Był synem ekonoma w miejscowym dworze, Daniela Stożka oraz Rozalii z domu Oleksy. Miejscowy ksiądz, Walenty Kubacki, 3 grudnia 1884 roku, tak odnotował w księdze parafialnej, pod numerem osiemdziesiątym trzecim: „Działo się w Niegardowie dnia 21 listopada/3 grudnia 1884 roku o godzinie 10 rano. Stawił się  osobiście Pan Daniel Stożek, ekonom lat 40, mieszkający w Niegardowie, w obecności Symona Nowaka lat 40 i Macieja Kurka lat 30, służących dworskich z Niegardowa, i okazał nam dziecię płci męskiej oświadczając, że urodzone zostało w Niegardowie dnia 16/28 listopada bieżącego roku, o godzinie 10 wieczorem, przez ślubną jego żonę Rozalię z Oleksych, lat 26 mającą. Dziecięciu temu przy chrzcie świętym odprawionym dzisiaj przez księdza Walentego Kubickiego, administratora parafii Niegardów, dano imiona Tadeusz Szymon, a chrzestnymi byli: Bartłomiej Tomczyk i Konstancja Księżna – dziady szpitalne z osady Proszowice. Akt ten oświadczającemu i świadkom przeczytany, a że świadkowie niepiśmienni, przez nas i przez ojca podpisany został”.

Swoje pierwsze kroki stawiał Tadeusz w Niegardowie nieopodal Proszowic. Gdy jego ojciec stracił posadę we dworze, rodzina Stożków wyprowadziła się w okolice Wadowic. Edukację pobierał w lokalnej szkole oraz w niedalekim Krakowie. W swoim kwestionariuszu osobowym podał: „6 klas szkoły średniej w Wadowicach i w Krakowie”. Należał do organizacji niepodległościowej – Polskie Drużyny Strzeleckie. Po ukończeniu gimnazjum w 1904 roku podjął pracę jako urzędnik państwowy, początkowo w sądzie powiatowym w Jordanowie a później w Suchej, w zachodniej Małopolsce (obecnie miasto Sucha Beskidzka w południowo-zachodniej części województwa małopolskiego). Pracował tam aż do wybuchu wojny światowej.

Po wybuchu wielkiej wojny w lipcu 1914 roku, niespełna trzydziestoletni, Tadeusz Stożek wstąpił jako ochotnik do formujących się w tym czasie Legionów Polskich. Został przydzielony do 2 Pułku Piechoty I Baonu w Krzeszowicach pod Krakowem. Wraz z 2 Pułkiem Piechoty, początkowo jako dowódca drugiej kompanii, a następnie jako dowódca batalionu, uczestniczył we wszystkich walkach na Karpatach oraz Bukowanie.

W 1917 roku porucznik Tadeusz Stożek wszedł w skład Polskiego Korpusu Posiłkowego, dowodzonego przez płk. Zygmunta Zielińskiego. W 1918 roku, na wieść o oddaniu Ukraińskiej Republice Ludowej ziem polskich, Chełmszczyzny i części Podlasia, przez państwa centralne na mocy traktatu brzeskiego z 9 lutego 1918 r., w Polskim Korpusie Posiłkowym wybuchł bunt. Żołnierze postanowili wypowiedzieć posłuszeństwo dowództwu austro-węgierskiemu. Tylko części żołnierzy, przede wszystkim żołnierzom II Brygady pod dowództwem Hallera, udało się przedostać na rosyjską stronę frontu. Większości żołnierzy Polskiego Korpusu Posiłkowego, w tym porucznikowi Stożkowi, ta sztuka się nie udała. Zostali oni uznani przez władze austro-węgierskie za zdrajców i osadzeni w wojskowych obozach w Huszt i Marmarosz-Sziget.

Wniosek o odznaczenie orderem Virtuti Militari
Wniosek o odznaczenie orderem Virtuti Militari

Po opuszczeniu obozu na Węgrzech, Tadeusz Stożek początkowo pełnił funkcję dowódcy kompanii w 2 Pułku Piechoty (później 8 Pułk Piechoty Legionów). W listopadzie 1918 roku, po sformowaniu 3 Pułku Piechoty (później 9 Pułk Piechoty Legionów) został przydzielony do pułku jako dowódca 3 kompanii. W czerwcu 1919 roku aż do zakończenia wojny polsko – bolszewickiej pełnił funkcję dowódcy II batalionu 9 Pułku Piechoty Legionów. W swoim życiorysie wspominał: „Brałem udział we wszystkich walkach swego baonu pod Lwowem a następnie w walkach z bolszewikami aż do ostatniej chwili”.  6 sierpnia 1920 roku został ranny we Włodzimierzu Wołyńskim.

„W dniu 29 VII 1920 r podczas niespodziewanego nocnego ataku na  Łuck, kiedy bolszewicy byli już w koszarach Łuckich, por. Stożek szybko się zorientował i w sam czas nadesłał rezerwę, z którą, osobiście wykazując męstwo, rzucił się do kontratakui wyparł bolszewików.
W walkach 12-13 sierpnia 1920r., szczególnie pod Masłomęczem por Stożek Tadeusz dużo wykazał odwagi i męstwa ze swym II-im baonem podczas natarcia gwałtownego kawalerii bolszew. por. Stożek wydając energiczne zarządzenia, szybko uformował […], co umożliwiło nacierającą kawalerię przywitać gęstym ogniem a następnie odparł wszystkie ataki tej kawalerii” – szczegółowy opis czynów z wniosku o odznaczenie Kapitana Tadeusza Szymona Stożka, orderem Virtuti Militari.

Major wraz z córką Heleną
Major wraz z córką Heleną

Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej, Kapitan Tadeusz Stożek pełnił następujące funkcję w nowopowstałym Wojsku Polskim: dowódca II Batalionu w 8 Pułku Piechoty Legionów, od 1921 roku dowódca Batalionu zapasowego 8 Pułku Piechoty, do VII 1922 roku dowódca 2 Batalionu 9 Pułku Piechoty a następnie został przeniesiony do 80 Pułku Piechoty, który stacjonował w miejscowości Słonim, na terenie dzisiejszej Białorusi. W 1924 roku został przeniesiony do Wilna, gdzie kierował Powiatową Komendą Uzupełnień do 1926 roku, kiedy przeszedł w stan spoczynku w stopniu majora.

Tadeusz Szymon Stożek zawarł związek małżeński z Julią, z którą miał jedną córkę, Helenę, urodzoną 23 września 1923 roku. Rodzina Stożków zamieszkała we wsi Żarnele, na pograniczu dzisiejszej Litwy i Białorusi. Major był właścicielem dużego gospodarstwa. Stanisław Krzywicki na łamach Kuriera Wileńskiego wspominał: “bywałem u krewnych w Żarnelach (była parafia Bujwidze, obecnie Białoruś) — okolicy, gdzie major Stożek miał swoje wzorowe gospodarstwo, które pod każdym względem różniło się od gospodarstw okolicznych włościan” oraz “był właścicielem solidnego, około 20 ha, gospodarstwa z oryginalnymi, na wpół murowanymi zabudowaniami”. Major Stożek wraz z rodziną we wrześniu 1937 roku przeniósł się do Wilna, gdzie zamieszkał przy ulicy Rakowej 7 mieszkania 1.

Grób Majora na cmentarzu w Wilnie
Grób Majora na cmentarzu w Wilnie

Wybuch drugiej wojny światowej rodzinę Stożków zastał na Wileńszczyźnie. Major prawdopodobnie nie brał czynnego udziału w obronie kraju. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że podczas okupacji czynnie współpracował z miejscowym oddziałem Armii Krajowej. Major Tadeusz Szymon Stożek zginął 7 lipca 1944 roku, a więc w dzień rozpoczęcia operacji „Ostra Brama”, w ramach której Armia Krajowa miała samodzielnie wyzwolić Wilno spod okupacji niemieckiej .

Czy może to sugerować, że major zginął z bronią w ręku? Pan Stanisław Krzywicki wspomina jednak: „Jak się później dowiedziałem, w ostatnich dniach niemieckiego panowania w Wilnie w domu państwa Stożków zjawił się gestapowiec i zastrzelił majora w stanie spoczynku Tadeusza Stożka”. Major Stożek został pochowany na Polskim cmentarzu Na Rossie wśród żołnierzy Armii Krajowej poległych w operacji „Ostra Brama”.

Major Tadeusz Szymon Stożek został odznaczony między innymi: Srebrnym Krzyżem 5 klasy Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległościowym, Krzyżem Walecznych (czterokrotnie), Medalem Polska swemu obrońcy, Medalem 10lecia Niepodległości Polski.

 

Opracował: Mateusz Serwatowski

 

 

Bibliografia:
1) Sitko Józef; Zarys historji wojennej  2-go Pułku Piechoty Legionów; Warszawa 1928
2) wbh.wp.mil.pl
3) zbrojownia.cbw.wp.mil.pl
4) kurierwilenski.lt
5) tygodnik.lt
6) zolnierze-niepodleglosci.pl
7) pl.wikipedia.org
8) cmentarznarossie.uksw.edu.pl
9) genealodzy.pl
10) geneteka.genealodzy.pl