Na cmentarzu parafialnym w Proszowicach, w sektorze VI, znajduje się grobowiec rodziny Stopińskich. Na tablicach nagrobnych, które są przedzielone pięknym, masywnym krzyżem, pod nazwiskami dwóch braci, Henryka i Tadeusza Stopińskich, widnieją tajemnicze napisy: „zginął tragicznie w powstaniu warszawskim 1944”…
30 maja 1904 roku o godzinie 18.00, w kościele parafialnym w Proszowicach, w obecności świadków, zawarli związek małżeński, pochodzący z rodzin mieszczańskich, Wincenty Stopiński oraz Marianna Barbara Sadowska. To wydarzenie zanotował w księgach parafialnych ówczesny proboszcz, ksiądz Bronisław Mieszkowski; „Działo się w Proszowicach dnia 17/30 maja 1904 roku, o godzinie 6 wieczorem. Oznajmiamy, że w obecności świadków: Jana Krzyczkiewicza lat 68 i Franciszka Zbiereckiego lat 38, mieszczan z Proszowic, zawarto tego dnia religijny związek małżeński między: Wincentym Stopińskim mieszczaninem kawalerem lat 25 mającym, synem Stanisława Stopińskiego mieszczanina i nieżyjącej Zofii z Kasperkiewiczów, urodzonym i mieszkającym w Proszowicach, – i Marianną Barbarą Sadowską panna lat 22 mającą, córką Ludwika i Tekli z Angielskich, małżonków Sadowskich, mieszczan z Proszowic, urodzoną i mieszkającą w Proszowicach. Małżeństwo to poprzedziły trzy zapowiedzi, ogłoszone w proszowickim kościele parafialnym: w dniu 24 maja, 1 i 8 kwietnia bieżącego roku. Nowożeńcy oświadczyli, że nie zawierali umowy przedślubnej. Religijnego ślubu udzielił ksiądz Franciszek Mazur, miejscowy wikary. Akt ten, po przeczytaniu, przez nas i obecnych podpisany został, z wyłączeniem Krzyczkiewicza który jest niepiśmiennym.”
Wincenty i Marianna Stopińscy wiedli dość spokojne i szczęśliwe życie. Mieszkali przy ulicy Szpitalnej (w latach międzywojennych „Jana III Sobieskiego”, obecnie „3-go Maja”). Doczekali się dziewięciorga dzieci; pięciu córek (Feliksa Zofia ur. 1905 zm. 1906, Józefa Matylda ur. 1909 zm. 1991, Janina Franciszka ur. 1912 zm. 1991, Tekla Feliksa ur. 1914 zm. 1915, Helena Marianna ur. 1919 zm. 1995) oraz czterech synów (Stanisław Ludwik ur. 1909 zm. 1983, Jan Zenon ur. 1916 zm. 1977 oraz Henryk i Tadeusz).
Henryk Sylwester Stopiński urodził się 2 stycznia 1922 roku (na dokumentach widnieją także daty 22.01.1922 lub 27.01.1922) w Proszowicach w ówczesnym powiecie miechowskim. Pierwsze nauki pobierał prawdopodobnie w lokalnej szkole powszechnej w Proszowicach. Nastoletni Henryk, jak wielu młodych ludzi w II Rzeczpospolitej, aby kontynuować naukę, wyemigrował do stolicy. W Warszawie ukończył prawdopodobnie technikum elektryczne, co pozwoliło mu pracować jako instruktor w jednej z Warszawskich szkół technicznych.
Tadeusz Ryszard Stopiński urodził się 29 października 1927 roku w Proszowicach w ówczesnym powiecie miechowskim. Najmłodszy Tadek, podobnie jak jego rodzeństwo, postanowił wyprowadzić się z rodzinnych Proszowic. Nie wiadomo kiedy dołączył do swojego brata mieszkającego w Warszawie, prawdopodobnie było to już podczas okupacji kraju.
Dzieci Wincentego i Marianny Stopińskich, oprócz najstarszego syna Stanisława, wyprowadziły się z rodzinnych Proszowic. Lepszego życia szukały w stolicy kraju. W Warszawie szczęścia szukały Józefa, Janina, Helena oraz bracia; Jan, Henryk i Tadeusz. Najmłodsi z rodzeństwa, Henryk i Tadeusz Stopińscy, zamieszkali w jednopiętrowej kamienicy przy ulicy Białej 5 (na współczesnych mapach ulica Biała ma inny bieg, niż we wcześniejszych latach) na Warszawskiej Woli. Bracia, nieopodal swojego miejsca zamieszkania, dnia 7 sierpnia 1944 roku, przy ulicy Elektoralnej 32, prawdopodobnie zostali złapani i wywiezieni przez Niemców do obozu przejściowego w Pruszkowie, i ślad po nich zaginął.
Informacja o śmierci w Powstaniu Warszawskim, jaka widnieje na ich symbolicznym grobie na cmentarzu w Proszowicach, nie musi oznaczać, że brali oni udział w konspiracji. Nie zachowały się żadne dokumenty ani wspomnienia współtowarzyszy broni potwierdzające udział braci Stopińskich w jakiejkolwiek organizacji. Jedynie w rodzinie utkwiła pamięć o przynależności braci do Armii Krajowej. W rozmowie z Panem Aleksandrem Gonciarzem, dziennikarzem Dziennika Polskiego, w 2004 roku, Pan Janusz Stopiński, syn Stanisława, brata Henryka i Tadeusza, wspomina: „Przed II wojną światową spora część mojej rodziny wyemigrowała z Proszowic do Warszawy w poszukiwaniu lepszego życia. Tam zastała ich wojna. Zarówno Tadeusz, jak i Henryk walczyli w powstaniu”.
Losy dwóch młodych Proszowian są trudne do ustalenia. Po zakończeniu II wojny światowej, siostra Helena oraz brat Jan próbowali odnaleźć poprzez różne organizację swoich najmłodszych braci. Istnieje teoria, że Henryk Stopiński został wywieziony do obozu w Niemczech (widnieje adnotacja, że we wrześniu 1944 roku był widziany w Pile). W zasobach Polskiego Czerwonego Krzyża widnieje, że Tadeusz Stopiński zmarł 23 stycznia 1945 roku w obozie Mauthausen-Gusen, na terenie dzisiejszej Austrii. Taką też informacje przekazywano w rodzinie. Prawdopodobnie jednak, z powodu zbieżności nazwisk, pomylono osoby.
Biogram sporządzony przy pomocy krewnego, Pawła Makowskiego.
Opracował: Mateusz Serwatowski
Bibliografia:
1) „Ofiary i symbole”; dziennikpolski24.pl
2) 24ikp.pl
3) pl.wikipedia.org
4) 1944.pl
5) straty.pl
6) warszawa1939.pl
7) genealodzy.pl
8) geneteka.genealodzy.pl
